รู้ไว้ก่อนลาม กับ 5 ประเภทของไฟ มีอะไรบ้าง

ไฟเป็นสิ่งที่มีประโยชน์มากมายในชีวิตประจำวัน แต่ก็สามารถเป็นอันตรายร้ายแรงได้หากเกิดเหตุไฟไหม้ การทำความเข้าใจเกี่ยวกับประเภทของไฟจึงเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้เราสามารถป้องกันและรับมือกับเหตุการณ์ไฟไหม้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ บทความนี้ ประกันทิพยประกันภัย จะพาคุณไปทำความรู้จักกับ 5 ประเภทของไฟที่ควรรู้ พร้อมทั้งวิธีการป้องกันและรับมือที่เหมาะสม

องค์ประกอบที่ทำให้เกิดไฟไหม้

ก่อนที่เราจะเจาะลึกเรื่องประเภทของไฟ เรามาทำความเข้าใจกับองค์ประกอบพื้นฐานที่ทำให้เกิดไฟไหม้กันก่อน ซึ่งประกอบไปด้วย 3 ส่วนสำคัญ ที่เรียกว่า “สามเหลี่ยมไฟ” ได้แก่

1. เชื้อเพลิง

เชื้อเพลิงคือวัสดุที่สามารถติดไฟได้ ซึ่งอาจอยู่ในรูปของแข็ง ของเหลว หรือก๊าซ เช่น ไม้ กระดาษ น้ำมัน หรือก๊าซหุงต้ม เชื้อเพลิงแต่ละชนิดมีคุณสมบัติในการติดไฟที่แตกต่างกัน ซึ่งส่งผลต่อความรุนแรงและวิธีการดับไฟที่แตกต่างกัน

2. ออกซิเจน

ออกซิเจนเป็นส่วนประกอบสำคัญในอากาศที่ช่วยให้ไฟลุกไหม้ได้ โดยทั่วไปในอากาศจะมีออกซิเจนประมาณ 21% การเผาไหม้จะเกิดขึ้นได้ต้องมีออกซิเจนอย่างน้อย 16% ดังนั้น การกำจัดหรือลดปริมาณออกซิเจนจึงเป็นหนึ่งในวิธีการดับไฟที่มีประสิทธิภาพ

3. ความร้อน

ความร้อนเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดปฏิกิริยาการเผาไหม้ โดยต้องมีอุณหภูมิสูงพอที่จะทำให้เชื้อเพลิงติดไฟได้ แหล่งความร้อนอาจมาจากหลายสาเหตุ เช่น ประกายไฟจากไฟฟ้าลัดวงจร เปลวไฟจากการจุดไม้ขีดไฟ หรือแม้แต่ความร้อนสะสมจากแสงแดด

ความหมายของจุดวาบไฟ

จุดวาบไฟ (Flash Point) คือ อุณหภูมิต่ำสุดที่ทำให้เชื้อเพลิงระเหยกลายเป็นไอและสามารถติดไฟได้เมื่อสัมผัสกับเปลวไฟ ความรู้เรื่องจุดวาบไฟมีความสำคัญในการประเมินความเสี่ยงของวัสดุต่างๆ ต่อการเกิดไฟไหม้ โดยเฉพาะในอุตสาหกรรมที่ต้องจัดเก็บหรือขนส่งสารไวไฟ

ตัวอย่างเช่น น้ำมันเบนซินมีจุดวาบไฟที่ -43°C ซึ่งต่ำมาก ทำให้มีความเสี่ยงสูงในการติดไฟ ในขณะที่น้ำมันดีเซลมีจุดวาบไฟที่ประมาณ 52-96°C ซึ่งสูงกว่า จึงมีความเสี่ยงในการติดไฟน้อยกว่า การทำความเข้าใจเรื่องจุดวาบไฟจะช่วยให้เราสามารถจัดการกับวัสดุต่างๆ ได้อย่างปลอดภัยมากขึ้น

ไฟมีกี่ประเภท

คำถามที่พบบ่อยคือ "ไฟมีกี่ประเภท" คำตอบคือ ประเภทของไฟแบ่งออกเป็น 5 ชนิดหลักๆ ตามลักษณะของเชื้อเพลิงที่ทำให้เกิดการลุกไหม้ การรู้จักประเภทของไฟจะช่วยให้เราสามารถเลือกวิธีดับไฟที่เหมาะสมได้ ดังนี้

ไฟ CLASS A

เป็นไฟที่เกิดจากเชื้อเพลิงธรรมดาทั่วไป เช่น ไม้ กระดาษ ผ้า พลาสติก ยาง เป็นต้น ไฟประเภทนี้สามารถดับได้ด้วยน้ำหรือสารดับเพลิงทั่วไป เช่น ผงเคมีแห้ง หรือโฟม ไฟ Class A มักพบได้ทั่วไปในบ้านเรือนและสำนักงาน การป้องกันทำได้โดยการจัดเก็บวัสดุที่ติดไฟง่ายอย่างเหมาะสม และติดตั้งอุปกรณ์ดับเพลิงให้พร้อมใช้งาน

ไฟ CLASS B

เป็นไฟที่เกิดจากเชื้อเพลิงที่เป็นของเหลวติดไฟได้หรือก๊าซ เช่น น้ำมันเชื้อเพลิง สารละลาย แอลกอฮอล์ จาระบี เป็นต้น ไฟประเภทนี้ต้องใช้สารดับเพลิงพิเศษ เช่น โฟม หรือผงเคมีแห้ง การใช้น้ำดับไฟประเภทนี้อาจทำให้ไฟลุกลามมากขึ้น เนื่องจากน้ำมันลอยตัวบนผิวน้ำ ไฟ Class B มักพบได้ในโรงงานอุตสาหกรรม สถานีบริการน้ำมัน หรือพื้นที่จัดเก็บสารเคมี ซึ่งสามารถป้องกันได้โดยการจัดเก็บสารไวไฟอย่างถูกวิธี และมีระบบระบายอากาศที่ดี

ไฟ CLASS C

เป็นไฟที่เกิดจากอุปกรณ์ไฟฟ้าหรือวงจรไฟฟ้า ต้องใช้สารดับเพลิงที่ไม่นำไฟฟ้า เช่น ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์หรือผงเคมีแห้ง การใช้น้ำดับอาจทำให้เกิดไฟฟ้าช็อตได้ ไฟ Class C มักพบในอาคารสำนักงาน ศูนย์คอมพิวเตอร์ หรือโรงงานที่มีเครื่องจักรไฟฟ้า ซึ่งสามารถทำการป้องกันได้โดยการตรวจสอบและบำรุงรักษาระบบไฟฟ้าอย่างสม่ำเสมอ รวมถึงไม่ใช้งานอุปกรณ์ไฟฟ้าเกินกำลัง

ไฟ CLASS D

เป็นไฟที่เกิดจากโลหะติดไฟได้ เช่น แมกนีเซียม โซเดียม ลิเธียม อะลูมิเนียม ต้องใช้สารดับเพลิงเฉพาะสำหรับโลหะแต่ละชนิด การใช้น้ำหรือสารดับเพลิงทั่วไปอาจทำให้เกิดปฏิกิริยารุนแรง ไฟ Class D มักพบในโรงงานผลิตชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ หรืออุตสาหกรรมที่ใช้โลหะพิเศษ ซึ่งวิธีป้องกันนั้นทำได้โดยการจัดเก็บและใช้งานโลหะเหล่านี้อย่างระมัดระวัง และมีอุปกรณ์ดับเพลิงเฉพาะทางพร้อมใช้งาน

ไฟ CLASS K

เป็นไฟที่เกิดจากน้ำมันทำอาหารหรือไขมันในครัว ต้องใช้สารดับเพลิงพิเศษที่ออกแบบมาสำหรับห้องครัวโดยเฉพาะ เช่น สารดับเพลิงชนิดเปียกพิเศษ (Wet Chemical) เพราะการใช้น้ำดับไฟประเภทนี้ อาจทำให้น้ำมันร้อนกระเด็นและทำให้ไฟลุกลามมากขึ้น โดยไฟ Class K มักพบในครัวของร้านอาหาร โรงแรม หรือโรงอาหารขนาดใหญ่ ซึ่งสามารถป้องกันได้ โดยการระมัดระวังในการใช้น้ำมันทอดอาหาร ไม่ปล่อยให้น้ำมันร้อนเกินไป และมีอุปกรณ์ดับเพลิงเฉพาะสำหรับห้องครัวพร้อมใช้งาน

ระยะการเกิดไฟไหม้

การเข้าใจระยะของการเกิดไฟไหม้จะช่วยให้เราสามารถประเมินสถานการณ์และตัดสินใจได้อย่างเหมาะสม ว่าควรพยายามดับไฟด้วยตนเองหรือควรอพยพออกจากพื้นที่ โดยการเกิดไฟไหม้สามารถแบ่งออกเป็น 3 ระยะ ซึ่งแต่ละระยะมีลักษณะและวิธีรับมือที่แตกต่างกัน ดังนี้

ไฟไหม้ขั้นต้น

เป็นระยะเริ่มต้นของการเกิดไฟ ซึ่งยังสามารถควบคุมได้ด้วยอุปกรณ์ดับเพลิงเบื้องต้น เช่น ถังดับเพลิง ในระยะนี้ อุณหภูมิยังไม่สูงมากและควันไฟยังมีน้อย ทำให้ผู้อยู่ในเหตุการณ์สามารถเข้าถึงจุดเกิดเหตุและดับไฟได้ด้วยตนเอง ซึ่งการตอบสนองที่รวดเร็วในขั้นตอนนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันไม่ให้ไฟลุกลามเป็นวงกว้าง

ไฟไหม้ขั้นกลาง

ไฟลุกลามมากขึ้น ต้องใช้อุปกรณ์ดับเพลิงที่มีประสิทธิภาพสูงขึ้น เช่น สายฉีดน้ำดับเพลิง หรือระบบดับเพลิงอัตโนมัติ ในระยะนี้ อุณหภูมิจะสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว และเริ่มมีควันหนาแน่น การอพยพผู้คนออกจากพื้นที่เกิดเหตุเป็นสิ่งสำคัญ และควรแจ้งหน่วยดับเพลิงมืออาชีพโดยทันที

ไฟไหม้ขั้นรุนแรง

ไฟลุกลามอย่างรวดเร็วและรุนแรง ต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญและอุปกรณ์ดับเพลิงขนาดใหญ่ ในระยะนี้ อุณหภูมิจะสูงมาก มีควันหนาทึบ และอาจเกิดการระเบิดของวัสดุบางอย่างได้ การดับเพลิงในขั้นนี้เป็นหน้าที่ของนักดับเพลิงมืออาชีพเท่านั้น ผู้อยู่ในเหตุการณ์ควรอพยพออกจากพื้นที่โดยเร็วที่สุด

วิธีดับไฟเบื้องต้น

การดับไฟเบื้องต้นสามารถทำได้โดยการกำจัดองค์ประกอบใดองค์ประกอบหนึ่งของสามเหลี่ยมไฟ 

1. ลดความร้อน: วิธีนี้ทำได้โดยการใช้น้ำฉีดใส่ไฟ ซึ่งจะช่วยลดอุณหภูมิของเชื้อเพลิงให้ต่ำกว่าจุดติดไฟ วิธีนี้เหมาะสำหรับไฟ Class A แต่ต้องระวังในกรณีของไฟ Class B, C และ K
2. กำจัดออกซิเจน: ทำได้โดยการใช้ผ้าห่มคลุมไฟ หรือใช้สารดับเพลิงประเภทคลุมไฟ เช่น โฟม หรือผงเคมีแห้ง วิธีนี้เหมาะสำหรับไฟขนาดเล็กหรือไฟที่เกิดจากของเหลวติดไฟ
3. แยกเชื้อเพลิง: เช่น การปิดวาล์วก๊าซในกรณีที่เกิดไฟไหม้จากก๊าซรั่ว หรือการย้ายวัสดุที่ติดไฟได้ออกจากบริเวณที่เกิดเพลิงไหม้

อย่างไรก็ตาม วิธีการดับไฟต้องเหมาะสมกับประเภทของไฟ มิฉะนั้นอาจทำให้สถานการณ์เลวร้ายลงได้ เช่น การใช้น้ำดับไฟที่เกิดจากน้ำมันหรือไฟฟ้า อาจทำให้ไฟลุกลามหรือเกิดอันตรายจากไฟฟ้าช็อตได้ นอกจากนี้ การใช้อุปกรณ์ดับเพลิงที่เหมาะสมก็มีความสำคัญ เช่น

• ถังดับเพลิงชนิดผงเคมีแห้ง เหมาะสำหรับไฟ Class A, B และ C
• ถังดับเพลิงชนิดโฟม เหมาะสำหรับไฟ Class A และ B
• ถังดับเพลิงชนิดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ เหมาะสำหรับไฟ Class B และ C
• ถังดับเพลิงชนิดน้ำยาเคมีเปียก เหมาะสำหรับไฟ Class K

ที่สำคัญ การฝึกอบรมการใช้อุปกรณ์ดับเพลิงและการซ้อมหนีไฟเป็นสิ่งสำคัญที่ควรทำอย่างสม่ำเสมอ เพื่อให้ทุกคนในองค์กรหรือครอบครัวสามารถรับมือกับเหตุการณ์ฉุกเฉินได้อย่างมีประสิทธิภาพ

สรุปบทความ

การรู้จักประเภทของไฟและวิธีรับมือที่ถูกต้องเป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันและควบคุมเหตุไฟไหม้ ไม่ว่าจะเป็นที่บ้าน ที่ทำงาน หรือในสถานที่สาธารณะ การเข้าใจองค์ประกอบของไฟ ประเภทของไฟ และวิธีการดับไฟที่เหมาะสม จะช่วยให้เราสามารถตอบสนองต่อสถานการณ์ฉุกเฉินได้อย่างถูกต้องและรวดเร็ว
และนอกจากการเตรียมพร้อมด้านความรู้และทักษะแล้ว การทำประกันภัยอัคคีภัยบ้าน ก็เป็นอีกหนึ่งวิธีที่ช่วยลดความเสี่ยงทางการเงินหากเกิดเหตุไม่คาดฝัน เพราะการป้องกันย่อมดีกว่าการแก้ไข ดังนั้นหมั่นตรวจสอบและบำรุงรักษาอุปกรณ์ไฟฟ้า จัดเก็บวัสดุไวไฟอย่างเหมาะสม และการมีอุปกรณ์ดับเพลิงที่พร้อมใช้งาน รวมถึงการมีประกันภัยที่เหมาะสม จะช่วยให้คุณสามารถรับมือกับสถานการณ์ฉุกเฉินได้อย่างมั่นใจและปลอดภัยมากขึ้น